روماتیسم چیست؟
روماتیسم بیماری است که استخوان‌ها و مفاصل و بافت همبند را درگیر میکنند به کار می‌رود. روماتیسم مفصلی به آرتریت روماتوئید و روماتیسم قلبی به تب روماتیسمی گفته میشود. این بیماری‌ها در زنان شایع‌تر از مردان است. ولی برخی از انواع آن مثلا روماتیسم ستون فقرات در مردان شایع‌تر است.
علائم روماتیسم مفصلی چیست؟
مهمترین علائم روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید درد و خشکی صبحگاهی مفاصل بدن بخصوص دست همراه با احساس ضعف و خستگی است که بصورت تدریج در عرض چند هفته تا چند ماه ایجاد شده و شدت میابند.
علائم روماتیسم مفصلی به سه دسته تقسیم میشوند.
1) علائم عمومی
در 70 درصد موارد شروع روماتیسم مفصلی با علائم عمومی مانند ضعف، کاهش اشتها، درد مبهم عضلات و احساس خستگی است. بیمار ممکن است ماهها قبل از اینکه دچار درد و تورم مفصل شود این علائم را داشته باشد.
2) علائم مفصلی
در 30 درصد موارد شروع روماتیسم مفصلی با بروز علائم مفصلی است که عبارتند از
- درد مفصل که با حرکت آن یا فشار بر آن بیشتر میشود
- تورم مفصل
- در مواردی که مفاصل اندام تحتانی درگیر میشوند بیمار در حین راه رفتن دچار لنگش میشود
- احساس خشکی مفصل که در صبح بیشتر است و بعد از گذشت چند ساعت بهتر میشود
- قرینه بودن مفاصل درگیر
3)علائم غیر مفصلی
این علائم در 40 درصد از بیماران وجود دارد و بیشتر در بیمارانی دیده میشود که Rheumatoid factor در آزمایش خون آنها بالا است. مهمترین این علائم عبارتند از:
- برجستگی های بدون درد زیر پوست که به آنها ندول های روماتیسمی Rheumatoid nodules میگویند و در یک چهارم بیماران وجود دارد.
- درگیر شدن بافت ریه و پرده های اطراف آن که میتواند موجب تنگی نفس شود
- درگیر شدن عروق خونی در هر جایی از بدن که بیشتر در عروق پوست و دستگاه عصبی است ولی میتواند در عروق خونی روده، طحال، لوزالمعده، ریه، کبد، گره های لنفاوی و کبد هم باشد. درگیری عروق در هر کدام از این اعضاء میتواند علائم مخصوص به آن عضو را ایجاد کند.
- درگیر شدن و آسیب چشم در یک درصد از بیماران ایجاد میشود. سفیدی چشم ملتهب و قرمز شده و چشم خشک میشود.
- التهاب در اطراف تاندون ها
- کم خونی
- تب
ارتباط بیماری های پوستی و مفصلی
شایعترین نقطه‌ای از بدن به جز مفاصل و ستون مهره‌ها که درگیر روماتیسم میشود، پوست است. اولین بروز علائم روماتیسمی از ناحیه پوست بوده و حتی اولین بروز آن با مشکلات پوستی و مقاومت به درمان‌های دارویی، همراه است. پوست، کلیه‌ها، ریه، مغز، چشم‌ها از خطر روماتیسم در امان نیستند.
مفاصل آسیب پذیر در بیماری رماتیسم
شایعترین مفاصل درگیر ، مفاصل انگشتان دست، مچ دست، پا و مچ پا هستند. با این حال هر مفصلی در بدن امکان آسیب پذیری از این بیماری را دارد. زانو، مفصل ران، شانه، آرنج و گردن هم در این بیماری درگیر میشوند. از خصوصیات ابتلا مفاصل در این بیماری اینست که مفاصل بصورت دوطرفه درگیر میشوند مثلا مچ هر دو دست یا انگشتان هر دو دست.
مشکلات همراه در روماتیسم مفصلی
در فرد مبتلا به روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید احتمال وجود مشکلات خاصی بیش از افراد عادی است که عبارتند از
- بیماری های قلبی عروقی مانند حمله قلبی که هم میتواند به علت افزایش فشارخون و کاهش سطح فعالیت بدنی در این بیماران باشد و هم میتواند به علت مصرف داروهایی باشد که بیمار مجبور به استفاده از آنها است.
- کم خونی
- عفونت مفصلی یا عفونت در دیگر نقاط بدن که هم میتواند به علت خود بیماری ایجاد شود و هم به علت مصرف داروهایی باشد که بیمار مصرف میکند.
- پوکی استخوان که هم میتواند به علت خود بیماری ایجاد شود و هم به علت مصرف داروهایی باشد که بیمار مصرف میکند. همچنین بیمار مبتلا به روماتیسم مفصلی به علت وجود درد فعالیت بدنی کمی دارد و همین کاهش فعالیت بدنی میتواند موجب بروز پوکی استخوان یا استئوپروز شود.
- سندروم کانال کارپ
- پارگی تاندون های پشت مچ دست
- جابجایی و دررفتگی مهره های بالایی گردن و بدنبال آن فشار به نخاع و بروز علائم عصبی
مهمترین معیارهای تشخیص روماتیسم مفصلی
هیچکدام از علائم بیماری روماتیسم مفصلی مختص به این بیماری نیستند و میتوانند در دیگر بیماری ها بخصوص دیگر بیماری های روماتیسمی دیده شوند. در نتیجه تشخیص این بیماری قدری مشکل است. هفت معیار وجود دارد که هرچه تعداد بیشتری از آنها در یک بیمار موجود باشند احتمال اینکه مشکل بیمار روماتیسم مفصلی باشد بیشتر است. این معیارها عبارتند از:
- خشکی صبحگاهی در مفاصل که بیش از یک ساعت طول بکشد
- تورم مفصلی در حداقل سه مفصل از بدن
- تورم در یکی یا چند تا از مفاصل دست (مفاصل انگشت یا مچ دست)
- تورم در دو مفصل قرینه در دو طرف بدن
- وجود ندول های زیر جلدی
- تست آزمایشگاهی "فاکتور روماتوئیدی" RF مثبت
- کاهش دانسیته استخوان در استخوان های دست و خوردگی سطوح مفصلی در مفاصل دست در رادیوگرافی بیمار
علائم رماتیسم مفصلی در دست چیست؟
علائم روماتیسم مفصلی بیش از هر مفصل دیگر در مچ دست و مفاصل متاکارپوفالانژیال Metacarpophalangeal یا MP دیده میشوند. مفاصل متاکارپوفالانژیال در محل اتصال انگشتان به کف دست قرار گرفته اند. در روماتیسم مفصلی مفاصل گرفتار دچار درد، تورم و خشکی میشوند.. تورم انگشتان دست از علائم ابتدایی ابتلا به روماتیسم مفصلی است و موجب میشود انگشت از وسط متورم و پهن تر شود و به اصطلاح شکل دوک نخ ریسی به خود بگیرد.
دیگر علائم این بیماری در دست عبارتند از:
- برجستگی های نرم در پشت دست که با حرکت انگشتان دست حرکت میکنند.
- برجستگی های گرد در زیر پوست انگشت یا آرنج
- خم شدن بند آخر انگشت که به آن انگشت چکشی یا مالت فینگر Mallet finger میگویند.
- انحراف انگشتان دست به سمت استخوان اولنا .
- خم شدن مفصل انتهایی انگشت و باز شدن مفصل میانی
- خم شدن مفصل میانی انگشت و باز شدن مفصل متاکارپوفالانژیال
- ناپایدار شدن مفاصل دست
- ناتوانی و ضعف در گرفتن اشیاء با دست
- ناتوانی ناگهانی در راست کردن یا خم کردن انگشت دست به علت پاره شدن تاندون آن انگشت
- برجسته شدن استخوان ها در مچ دست
- صدای جیرجیر در موقع حرکت مفصل به علت حرکت تاندون های ملتهب
- بیحسی و احساس گزگز در دست به علت بروز سندروم تونل کارپ
درمان رماتیسم مفصلی دست
برای درمان این بیماری متخصص روماتولوژیست داروهایی به بیمار میدهد که با استفاده از آنها درد و تورم مفاصل بیمار کم شده و سرعت پیشرفت بیماری کند میشود. متخصص فیزیوتراپی نیز با کمک نرمش های مخصوص سعی میکند حرکات مفاصل را در حد قابل قبولی نگه دارد و همچنین با استفاده از بریس هایی مفاصل را در وضعیت های مناسب قرار داده تا درد کمتری داشته و کارآیی بهتری داشته باشند.
و در نهایت اگر بیماری خارج از کنترل شود و نیاز به جراحی پیدا کند، متخصص ارتوپد جراحی خاصی را انجام میدهد که مهمترین آنها عبارتند از:
- خارج کردن برجستگی های زیر پوست که به آنها ندول Nodule میگویند به توسط عمل جراحی
- خارج کردن برجستگی های استخوانی و یا خارج کردن لایه سینوویال اطراف تاندون های دست. هر دو این عوامل میتوانند تاندون را تحت فشار قرار دهند.
- درمان پارگی تاندون دست با پیوند تاندون یا جابجا کردن تاندون ها
- خارج کردن لایه سینوویال مفصل مبتلا
- آزاد کردن رباط عرضی مچ دست برای درمان علائم سندروم کانال کارپ
- در صورت تخریب شدید مفصلی جوش دادن استخوان های دو طرف مفصل در موارد خاص
- در موارد آسیب شدید مفصل، تعویض آن با مفصل مصنوعی
اهمیت تشخیص زودرس رماتیسم مفصلی چیست
وقتی پزشک به آرتریت روماتوئید مشکوک شود معمولا بیمار را به یک متخصص بیماری های روماتیسمی یا روماتولوژیست معرفی میکند . شروع زود هنگام درمان در این بیماری بسیار مهم است چون هرچه در شروع درمان تاخیر بیشتری صورت گیرد عوارض بیماری بیشتر شده و مفاصل بیشتر دچار تخریب غیر قابل بازگشت میشوند.
تشخیص روماتیسم مفصلی
هیچ علامت بالینی یا تست آزمایشگاهی اختصاصی وجود ندارد که با انجام آن بتوان تشخیص قطعی این بیماری را مطرح کرد ولی پزشک میتواند با مشاهده چند تا از علائم زیر تشخیص روماتیسم مفصلی را مطرح کند.علاوه بر علائم بالینی پزشک متخصص می تواند با مشاهده علائم دیگر، وجود این بیماری را تشخیص دهد.
- تست بررسی پروتئین خاصی در خون به نام Rheumatoid factor یا RF که در دو سوم بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی مثبت میشود.
- بالا بودن تست ESR و CRP که نوعی آزمایش خون هستند.
- بررسی مایع مفصلی که معمولا تعداد گلبول های سفید در آن به بالای 10 هزار ( با ارجحیت گلبول های سفید تک هسته ای) میرسد.
- علائم رادیولوژیک در عکس ساده مفصل بصورت کم شدن فاصله مفصلی، استئوپروز و پوکی در استخوان های اطراف مفصل، خوردگی استخوان های اطراف مفصل و در موارد پیشرفته تغییر شکل مفصل
رماتیسم قلبی
تب روماتیسمی ممکن است قلب را گرفتار نماید یا آسیبی به قلب نرساند و در صورتیکه تب روماتیسمی سبب آسیب دائمی و پایدار قلب شود به این حالت بیماری روماتیسمی قلب گفته می شود.
بیماری روماتیسم قلب نتیجه آثار باقیمانده از التهاب دریچه های قلبی در اثر تب حاد روماتیسمی است که موجب بروز تنگی یا نارسایی و یا هر دو حالت در دریچه های قلبی می شود که دریچه های میترال و آئورت بیش از همه مبتلا می شوند و گاهی حتی تمام لایه های قلب درگیر می شوند.
این متخصص قلب و عروق تصریح کرد: در مواردی که لایه عضلانی قلب گرفتار شود نارسایی قلب جدی ترین تظاهر این بیماری بود که در قالب موارد خفیف است و در پنج تا ده درصد موارد التهاب در پرده دور قلب یا پریکارد وجود دارد که از علائم آن درد قفسه سینه است که با تنفس عمیق شدت پیدا می کند.
در پانزده درصد موارد ممکن است درگیری سیستم مغز و اعصاب نیز در این بیماری وجود داشته باشد که بیشتر در دختران ایجاد می شود ، با حرکات غیر ارادی و سریع اندام ضعف عضلانی و بی ثباتی روحی مشخص می شود و یکی از علائم و نشانه های بسیار خوب آن در کودکان سنین مدرسه تغییر دست خط آنهاست و با پیشرفت بیماری عصبانیت، بی قراری و اختلال در راه رفتن بروز می کند.
به طور کلی علائمی از قبیل تنگی نفس هنگام فعالیت، احساس خستگی زودرس، طپش قلب، درد سینه، تنگی نفس هنگان خوابیدن، سرگیجه، سنکوپ و تورم پاها ایجاد می شود.
آسیب هایی که برروی دریچه های قلبی ایجاد می شود دائمی بوده و برگشت پذیر نیستند اما علائم و ناراحتی های ناشی از این بیماری ها را می توان بوسیله درمان دارویی، جراحی های ترمیمی یا تعویض دریچه های قلبی یا استفاده از بالون و موارد دیگر کاهش داد.
16 آبان 1394 | 1943 بازدید